Sýning listatvíeykisins Clara Bro Uerkvitz og Steinunnar Önnudóttur í Ekkisens ber titilinn Terraria. Titillinn vísar til rannsóknarstofu þar sem dýr og plöntur lifa í umhverfi sem líkir eftir náttúrulegum heimkynnum þeirra. Innsetningin virðist því að einhverju leyti rekja ættir sínar til þeirrar raunvísindahyggju þar sem vísinda- og listafólk vinnur saman og orðin er nokkuð áberandi […]
Atburðarás Hinn ungi konungur Hinrik fimmti ákveður að leggja undir sig Frakkland sem hann telur sig eiga réttmætt tilkall til. Hann er drifinn áfram af frýjunarorðum Frakkaprins, sem hæðist að vandræðaunglingsfortíð konungsins, og af sinni eigin þörf til að sanna sig. Eftir að hafa afhjúpað svikara í innsta hring siglir herinn yfir sundið og eftir […]
Þegar ég geng inn í litla salinn í Borgarleikhúsinu gleymi ég alltaf við hverju ég á að búast. Ég hef séð ótalmargar sýningar þar en í hvert sinn hefur litla rýminu verið umturnað svo algerlega og breytt í nýjan heim að ég verð alltaf jafn hissa. Á Kartöfluætunum eftir Tyrfing Tyrfingsson fékk ég hins vegar […]
Leikhópurinn RaTaTam bauð upp á dýrindis kvöldskemmtun í Tjarnarbíói föstudagskvöldið 9. febrúar. Þá frumsýndi hópurinn leikverkið Ahhh… Ástin er að halda jafnvægi / nei fokk / ástin er að detta eftir Elísabetu Jökulsdóttur sem er leikstýrt af Charlotte Bøving. Við skemmtum okkur konunglega, ég og gamli maðurinn sem sat við hliðina á mér og auðheyranlega […]
Slitförin er ekki auðveld bók, hvorki aflestrar né að umfjöllunarefni. Jafnvel titilinn mætti skilja á tvenna vegu: slitför henda margar konur eftir barnsburð, órækur vitnisburður um líkamlega áreynslu meðgöngunnar. En leiðin til sátta þar sem ekki er gróið um heilt eftir sár fortíðar getur sömuleiðis verið slítandi, eins konar slitför. Þannig verða slitför móðurinnar táknræn […]
Samhengi skiptir máli. Það á ágætlega við um The Merry Wives of Windsor, sem skipar ekkert sérlega virðulegan sess í höfundaverki Shakespeares. Forvitnilegan þó, samhengisins vegna, að tvennu leyti.
Í fyrsta lagi er það tilurðarsagan og ritunartíminn. Hún fór snemma á kreik, þjóðsagan um að skáldið hafi skrifað verkið að kröfu Englandsdrottningar, sem var víst alls ekki búin að fá nóg af Falstaff eftir tvö leikrit og bað um eitt til, þar sem feiti riddarinn væri ástfanginn. Afraksturinn á að hafa verið þetta verk, sem heitir reyndar Falstaff, and the Merry Wives of Windsor í fyrstu prentuðu útgáfu.
Listamenn gera sér jafnan efnivið úr sömu grunnþemunum eða geðhrifunum, sem birtast stundum sem andstæðupör – lífsgleðin vs. dauðinn, ringulreið vs. regla, hið hversdagslega vs. hið háleita og rómantíska, hið móralska vs. hið siðspillta – en kalla hvert til annars jafnvel þegar þeim er ekki sérstaklega þannig uppstillt. Lífsgleðin minnir alltaf á dauðann, reglan alltaf á […]
Um minningabókina Syndafallið eftir Mikael Torfason. Sögur útgáfa gefur út. 254 síður. Sú minningabók sem hér er til umfjöllunar spannar tímabilið 1979 til ársins 2017. Tekur hún við af hinni fyrri, Týnd í Paradís, frá árinu 2015. Sú hverfist um fyrstu æviár höfundarins Mikaels Torfasonar sem fæddist árið 1974. Hefir höfundur og sögumaður verkanna kunngjört […]
Bónusljóð, ein mest selda ljóðabók allra tíma á Íslandi, hefur nú loksins verið aukin, endurunnin, endurskoðuð og endurprentuð til samræmis við ströngustu kröfur neytenda og alþjóðlegra staðla um gæði ljóðmetis. Úr kynningartexta Það mætti segja mér að Bónusljóð hafi verið helvíti sniðug þegar þau komu fyrst út árið 1996. Bónusljóð. Gefin út af Bónus. Seld […]
The Disaster Artist fjallar um fæðingu og örlög einhverrar hræðilegustu leiknu bíómyndar í Bandaríkjunum undanfarna áratugi; The Room. The Room er svo fullkomlega léleg að maður spyr sig á ákveðnum tímapunkti hvort hér sé hreinlega listamaður á ferð, eins konar Mr Brainwash kvikmyndaheimsins (Exit through the Gift Shop), The Room fer eiginlega í hring og […]
Í uppfærslu Gregory Doran á fyrra leikritinu um Hinrik fjórða lætur hann krónprinsinn löðrunga dómstjóra (Lord Chief Justice) nokkurn sem kemur inn á krána, þar sem þeir Falstaff sitja að sumbli, í leit að ránsfeng. Þetta er skrítið augnablik. Ekkert í texta leikritsins styður þessa athöfn, viðbrögð og eftirmál verða engin. Skýringuna er að finna í framhaldsleikritinu. Þar er þessi löðrungur mikið umtalaður, og reyndar fangelsun prinsins fyrir þetta brot gegn valdstjórninni. Fangelsun sem sér engan stað í fyrra leikritinu.
Það er mikið verk og margbrotið sem leikstjórinn Andrés Veiel býður uppá í heimildamynd sinni – Beuys – sem sýnd er í Bíó Paradís í dag ( og aðeins ein sýning eftir og því ástæða til að henda fram pistli um hana einn tveir og…..) Joseph Beuys er viðamikil fígúra. Kannski er rétt að lýsa […]
Vatnsstígur er stutt þvergata við Hverfisgötu sem ég gisti á síðast þegar ég heimsótti Reykjavík, en það er líka ljóðabók eftir Tryggva Stein Sturluson. Ég varð ekki var við neina beina tengingu við götuna sjálfa samt, það er frekar að ljóðmælandi leyfi vatninu að móta sína stíga, þetta er nefnilega blaut bók. Blaut í þeirri […]
Haugabrim – Ljóð eftir Stefán Sigurðsson Orðastaður ehf gefur út. Ég verð að viðurkenna að þegar ég byrjaði að lesa ljóðabókina Haugabrim varð ég svo pirruð á stílnum að ég lét hana frá mér í fússi tvisvar með velgju yfir yfirdrifnu myndmálinu og tilgerðinni. Ég átti erfitt með að halda þræði í orðbylnum sem virtist […]
Í frægu verki sínu Heimspeki sem lífsmáti setur franski heimspekingurinn Pierre Hadot fram áhugaverða greiningu sína á heimspeki í fornöld. Í stuttu máli er greining hans sú að heimspekihefðin sem á uppruna sinn hjá Sókratesi hafi falist í athöfn sem snerist fyrst og fremst um andleg málefni sjálfsins. Heimspekiástundun var þannig æfingar og leiðir til […]
Árið er 1403. Hinrik Plantagenet er búinn að komast að því að hásæti eru svolítið eins og piparkökur, þau eru ekki sérlega væn þeim sem hafa stolið þeim. Hann á slatta af óvinum, og er auk þess farinn að sjá óvini í vinum sínum, þeim sem hjálpuðu honum til valda á sínum tíma. Snemma leikrits ofbýður nokkrum þeirra og þeir ákveða að steypa valdaræningjanum af stóli. Þar fer fremstur í flokki ungur og vígfimur ofláti, Henry „Hotspur“ Percy, en aðrir í innsta koppi eru faðir hans og bróðir, sem og velski höfðinginn Glendower og tengdasonur hans, sem sjálfur getur reyndar gert kröfu til krúnunnar sem afkomandi Játvarðs þriðja.
Ég vil tala um orð og texta – merkingu, ætlaða eða ekki. Um tengingar sköpunar við samfélag. Byrjum á að nefna lexíu númer eitt: orð hafa mikið vald og þau eru gildishlaðin. Auðvitað eru einhverjir tónlistarmenn sem gefa frá sér tónlist sem þeir sérstaklega merkja sem pólitíska, á meðan aðrir vilja helst ekki heyra á […]
Ég hef klæðst hömum fjölbreyttum áður en ég hlaut minn búning endanlegan, ég man það mjög vel. Ég hef verið spjót gyllt þráðbeint, ég trúi því sem mér er greinilegt, ég hef verið tár á himni, ég var hin dýpsta stjarna, ég hef verið orð innan um stafi, ég var í upphafinu bók, ég var […]
Örninn og fálkinn eftir Val Gunnarsson Mál og menning gefur út Viðvörun: Hér er að finna spilla um þemu og söguþráðinn í heild en ekki um atburðarrás bókarinnar beint. Það er orðið þekkt stef í fantasíum að nota nasista til illra verka. Oft er það til að gera grín að hernaði eða í það minnsta […]
For man is a giddy thing, and this is my conclusion 5.4.106 Atburðarás: Hópur hermanna snýr heim úr stríði og þiggur gistingu hjá Leonato, aðalsmanni í Messína. Þeirra á meðal er hinn ungi Claudio sem fær strax augastað á Hero, dóttur Leonatos, og piparsveinnninn Benedict sem endurnýjar kynni sín við Beatrice, frænku þeirra feðgina, en […]
Ég á það til að fyllast einhvers konar kvíða eða spennu þegar ég á að skrifa um verk eins og hér um ræðir, Orlando eftir Virginiu Woolf sem Soffía Auður Birgisdóttir hefur þýtt og Opna gefur út. Oftast er það þó mjög vægt og stafar af aðdáun á því stórvirki bókmenntanna sem maður stendur frammi […]
Í The Last Jedi er Rey komin að endimörkum alheimsins þar sem hún finnur Loga Geimgengil, sem hefur sagt skilið við máttinn, sökum hættunnar sem felst í að beita honum. Logi þjálfaði á sínum tíma Kylo Ren – eða Ben Solo, son Lilju og Hans – sem gekk í lið með myrkrahliðinni, og er sem sagt dálítið trámatíseraður fyrir vikið. Honum finnst lífið mjög erfitt. „I came here to die“, segir hann. (Er of seint að setja spoiler alert hérna? Ég ætla allavega ekkert að gæta mín.)
Eitt einfaldasta og algengasta frásagnarform nútímabókmennta gengur út á að söguhetja, sem við getum fundið til með og jafnvel speglað okkur sjálf í, kljáist við óuppfylltar þrár og langanir. Oft er sjálf þráin skiljanleg og rökrétt, en ef sagan er dramatísk er útfærslan harmræn og órökrétt, og ef hún er kómísk er eltingarleikurinn kannski jafn […]
Ekkert Shakespeareleikrit ber annan eins farangur með sér inn á sviðið og The Merchant of Venice. Það er samt ekki beinlínis leikritinu eða höfundi þess að kenna, eins og allir vita. Það er svo til marks um listrænan styrk þess, túlkunarvíddir og stöðu innan höfundaverksins að það skuli vera meðal mest leiknu og dáðustu verkanna eftir miðja tuttugustu öld, en ekki sópað niður í ruslflokk með Two Gentlemen og King John.
Út er komin ný plata með þeim Tómasi R. Einarssyni og Eyþóri Gunnarssyni. Gripinn kalla þeir Innst inni. Á plötunni er að finna 11 lög eftir Tómas, flest ný en önnur eru nýjar útgáfur af áður útgefnum lögum. Hún var tekin upp á þremur dögum, hljóðblönduð af Jóhanni Rúnari Þorgeirssyni og hljóðjöfnun var í höndum […]
FYRSTI HLUTI: INNGANGUR Klukkan átta var siglt af stað frá höfnum út um allt með rúmlega átta þúsund farþega. Þetta var bara byrjunin, stanslausir flutningar áttu sér stað allan sólarhringinn næstu daga og vikur. Rýming Íslands var hafin. (bls. 9) Um skáldsöguna Kaldakol Þórarins Leifssonar (1966). Verkið kemur út á vegum Máls og menningar og er […]
Ef lýsa ætti Millilendingu Jónasar Reynis í einu orði, þá væri það orð: raunsæ. Hinsvegar krefst gagnrýni annars og meira en eins orðs, jafnvel þó um rétt orð sé að ræða. Bókin inniheldur allt sem góð millilending verður að hafa: bið, vandamál, óvissa, tilvistarkreppa og eftirsjá. Án þessara hráefna er millilending eins og hvert annað […]
Mad world! mad kings! mad composition! 2.1.573 Leikrit Shakespeares um John, sem ríkti yfir Englandi, Írlandi og framan af einnig yfir vesturhluta Frakklands frá 1199 til 1216, er skrítin skepna og vandræðagripur í höfundaverkinu. Þau vandræði felast m.a. í tengslum þess við annað leikrit um þennan kóng, The Troublesome Reign of King John (TR), sem […]
Eftir að hafa lokið við stórvirkið Moby-Dick; Or, The Whale sem kom út árið 1851, gaf Herman Melville í kjölfarið frá sér nokkrar stóráhugaverðar smásögur. Sumir fræðimenn vilja meina að í gegnum þær hafi hann að einhverju leyti fengið útrás fyrir gremju sína yfir viðtökunum, en þetta tímalausa meistaraverk heimsbókmenntanna, afrakstur gríðarlega krefjandi og erfiðrar […]
Byrjum á því að segja nokkur orð um töluna 22. Glergildra eftir Megan Auði Grímsdóttur er Meðgönguljóðabók númer 22 og kom út fyrr á þessu ári. 22 er meistaratala samkvæmt talnaspeki, líkt og 11, 33 og 44. Með tölunni eiga víst draumar að rætast. 22 er líka hængur, þversögn, pattstaða. Catch 22. Hængur 22. Hvernig […]
Þriðja skáldsaga Halldórs Armands kom út núna í nóvembermánuði. Forlagið, undir merkjum Máls og Menningar. Þetta er jafnframt í fyrsta skipti sem Halldór er gefinn út í harðspjaldi, eins og hann tilkynnti glaður á Instagram aðgangi sínum. Áður en ég reyni að segja eitthvað gáfulegt í samtali við og varðandi þessa bók, verð ég að […]
A Midsummer Night’s Dream er það leikrit sem ég þekki best. Og þá er ég ekki bara að tala um Shakespeare. Ég kann það næstum utanað. Hef leikið í því, samið við það tónlist, þar á meðal heila óperu við harmleikinn um Píramus og Þispu, leikstýrt því, unnið með það á námskeiðum og séð það í fleiri uppfærslum (held ég) en nokkurt annað. Þrisvar í Nemendaleikhúsinu, einu sinni í Þjóðleikhúsinu og einum sex áhugaleikfélagauppfærslum. Næstum allar voru þær í það minnsta skemmtilegar og ein þeirra, uppfærsla Guðjóns Pedersen í Nemó 1993, er með eftirminnilegustu kvöldstundum sem ég hef átt í leikhúsi, og er þá þónokkuð sagt.
Blade Runner 2049 Leikstjórn: Denis Villeneuve Handrit: Hampton Fancher og Michael Green Ég fór á Blade Runner 2049 og ég velti henni mjög mikið fyrir mér eftir á. Mér fannst fremur erfitt að komast að niðurstöðu hvað mér fannst. Svo ég fór aftur til að komast að niðurstöðu. Hér er hún: Fyrir það fyrsta þá […]
Um ljóðabókina Dvalið við dauðalindir eftir Valdimar Tómasson. JPV gefur út og kom bókin út fyrr á þessu ári. Er þetta þriðja ljóðabók höfundar. Áður hafa komið út Enn sefur vatnið (2007) og Sonnettugeigur (2013). Umrætt verk lætur ekki mikið yfir sér, ekki frekar en tala dauðsfalla á blaði kann að gera. Verkið telur þrjátíu […]
Mér finnst ég bara geta skrifað um þessa bók þegar ég er pínu fullur. Verð svo miskunnarlaus og fæ harðar skoðanir; langar að meiða Hallgrím. Hitti hann bara einu sinni og það var mjög næs, skemmtilegur, viðkunnanlegur, klár náungi og ég pínu starstruck og heimskur. (Hef aldrei fyrirgefið honum Suit&Tie dæmið.) Þegar ég er pínu […]
Ekki hefði ég getað giskað á að þegar ég yrði miðaldra yrði mitt helsta tómstundagaman að skrifa bókmenntaritgerðir. Eða kannski frekar „kjörbókaritgerðir“ eins og þessi bókmenntagrein hét þegar ég var í menntaskóla. Þar skrifaði ég bara eina svona ritgerð, um Kyrr kjör eftir Þórarin Eldjárn, og það með umtalsverðum harmkvælum. Í háskóla valdi ég ævinlega að taka próf frekar en skrifa ritgerðir eða vinna önnur slík verkefni. Og svona er nú komið fyrir mér.
Horfa á tunglið, segirðu? Gleyma fingrinum sem bendir á það, segirðu? Meiri þvermóðskan í þér! Tunglið og fingurinn, gleymdu þeim báðum eða láttu þetta eiga sig. (úr ljóðinu Tunglið, bls. 113) Ahemm. Afsakið útúrdúrinn: Á Íslandi hafa ungskáldin skipt sér í fylkingar – á aðra höndina er talað um „spíttskáld“ og og hina „strætóskáld“ – ekki […]
Eftir bókstaflega B.O.B.U sem hristi upp í samfélagi Íslendinga í haustgráum hversdegi, sem gaf fyrirheit um að þrátt fyrir sumarlok geti enn verið sumar í hjarta og barnsleg gleði til að dansa við, var beðið í ofvæni eftir útkomu plötunnar Gerviglingur. Undirrituð ákvað að vaka eftir þeirri stundu þegar að hún yrði opinberuð á tónlistarveitunni […]
Hold Your Own, ljóðabókin eftir Kate Tempest, sem best er þekkt úr bresku rappsenunni, er merkileg fyrir margar sakir. Þar er tekist á við allmargt, með bakland í klassík, í mýtum. Rauði þráðurinn í gegnum bókina er sagan af Tiresiasi, stráki sem sér snáka í skóginum eðla sig, stíar þeim í sundur og breytist í […]
Ríkarður II var fyrsta leikrit Shakespeares sem ég las.
Þannig var að á unglingsárum mínum höfðu föðurforeldrar mínir fyrir sið að gefa okkur barnabörnunum peninga rétt fyrir jól og láta okkur sjálf um að velja frá þeim gjafir. Um svipað leyti og þau tóku upp á þessu var ég orðinn sá heiftarlegi lestrarhestur og grúskari sem ég hef verið allar götur síðan
Ég er persónulega þeirrar skoðunar að hápunkt skáldsögunnar sem listforms sé að finna í nítjándu aldar raunsæinu. Þar vega auðvitað ensku- og frönsku bókmenntahefðirnar – höfundar eins og Dickens, James, Stendhal, Flaubert, Hugo, o.s.frv. – þyngst. Sökum einstakra sögulegra og menningarlegra aðstæðna og skilyrða sker rússneska hefðin sig þó töluvert frá evrópskum bókmenntum og býður […]
Þann 10. október síðastliðin kom út ný plata frá Hafdísi Bjarnadóttur tónskáldi og gítarleikara. Sú ber heitið Já. Á plötunni er að finna tólf lög sem flest öll eiga sér einhverja sögu í ferli Hafdísar. Þar af leiðandi er að finna fjölda hljóðfæraleikara á plötunni sem, fyrir utan Hafdísi sjálfa, leika mest á tveimur til […]
Um ferðasögu Halldórs Friðriks Þorsteinssonar, Rétt undir sólinni eftir. Folda gefur út. Folda virðist vera hluti af Crymogeu því þar er bókina að finna. Verkið telur 207 síður. Engar myndir skreyta bókina. Lesandi verður að notast við ímyndunaraflið. Í septembermánuði 2013 er verðbréfasalinn, athafnamaðurinn og stofnandi H.F. verðbréfa, Halldór Friðrik Þorsteinsson, staddur einn […]
Er þýðing Helga Hálfdanarsonar á Love’s Labour’s Lost hans verstu glöp? Þá er ég auðvitað að meina þýðinguna á nafninu. Ástarglettur?! Hvað á það að þýða? Væri „Ástarbrall í óskilum“ ekki skárra? „Ástin sigrar ekki“? Eða kannski „Ástarþrautin þyngri?“ „Labour’s“ vísar víst til þrauta Herkúlesar segir formálinn, og Herkúles kemur allnokkuð við sögu hjá hinum […]
Á laugardagskvöld lék bandaríska þjóðlagarokksveitin Fleet Foxes í Eldborgarsal Hörpu en tónleikarnir voru hluti af dagskrá Iceland Airwaves. Hljómsveitin sló í gegn með plötu samnefndri sveitinni árið 2008 en hljóðheimur hennar, útsetningar og lagasmíðar þóttu minna um margt á þjóðlagarokk sjöunda og áttunda áratugarins og var sveitin gjarna borin saman við Crosby, Still, Nash & […]
Í tilefni hundrað ára afmælis rússnesku byltingarinnar hafa undanfarið, á heimsvísu, verið birtar greinar um þennan einstaka atburð mannkynssögunnar og mikilvægustu persónu hans: Lenín. Enda væri annað furðulegt, en hér er ekki einungis um að ræða fyrstu sósíalísku byltingu mannkynssögunnar heldur þann einstaka atburð sem hafði mest áhrif á gang tuttugustu aldarinnar – afleiðingar sem við finnum svo sannarlega fyrir og erum enn að vinna úr í dag. Á Íslandi hefur þó eitthvað minna farið fyrir umræðum um byltinguna, merkilega lítið að mati greinarhöfundar. Hver svo sem skýringin kann að vera á því þá ætla ég í eftirfarandi að minnast byltingarinnar á hundrað ára afmælinu með því að ræða hana, með sérstökum fókus á hinn umdeilda leiðtoga hennar Lenín.
Ef marka má það ritunartímatal sem ég styðst við í gegnumferð minni um leikrit Shakespeares er The Comedy of Errors fyrsta verkið sem frá honum kemur þegar leikhúsin voru opnuð á ný eftir að plágunni létti 1594. Í millitíðinni hafði Shakespeare lifað á lýríkinni, sett saman tvo vinsæla ljóðabálka, Venus and Adonis og The Rape […]
Nýlega kom út fyrsta breiðskífa hinnar fornfrægu pönkhljómsveitar Mosa frænda, Óbreytt ástand. Mosi frændi, sem er sjálfsagt þekktust fyrir lagið Katla kalda, lá lengi í dái en reis upp að nýju fyrir einhverjum árum síðan. Hljómsveitina skipa Aðalsteinn Þórólfsson (bassi og rödd), Ármann Halldórsson (trommur og söngur), Björn Gunnlaugsson (gítar, trommur, rödd og munnharpa), Gunnar Ólafur […]
Skáldsagan Allt sem ég man ekki eftir Jonas Hassen Khemiri kom út í fyrra í þýðingu Þórdísar Gísladóttur. Bókin kom fyrst út hérna í Svíþjóð árið 2015 og hlaut þá Augustpriset, sem eru virtustu bókmenntaverðalun Svíþjóðar og heita eftir Augusti nokkrum Strindberg. Það er nokkuð óhætt að segja að bókin hafi gert stormandi lukku útum […]
Sögupersóna bókarinnar Velkomin til Ameríku er stelpa á óræðum aldri. Í byrjun bókarinnar viðurkennir hún að það er langt síðan hún hafi hætt að tala. Jafnframt segir hún að áður en hún hætti að tala hafi hún logið. Hún lýgur að því er virðist að tilefnislausu. Þegar pabbi hennar deyr, eitthvað sem hún hafði óskað […]