Um harðspjaldabókina Bókin um hljóðin eftir Soledad Bravi (1965). Hún Seledad er enginn nýgræðingur á sviðinu og hefir gefið út fjölmargar slíkar bækur. Bókin um hljóðin kom fyrst út á frönsku árið 2004. Benedikt bókaútgáfa lét snara henni á íslensku og gefur út. Þýðanda er ekki getið. Verkið er 120 spjöld með myndum og texta. Markhópur er á aldrinum 0 til 5 ára.

Verkið sem hér um ræðir er fyrir allra yngstu lesendur eða ölluheldur áheyrendur og myndaskoðendur. Líkast til eru fæst þau börn byrjuð að lesa sem í tæri komast við téð verk. Auðvitað getur þó verk sem þetta verið ágætt til þess atarna, að læra og æfa lestur. Hvað um það. Verk þetta verður að öllum líkindum oftast lesið upphátt fyrir börn á fyrstu stigum máltöku. Markhópur verksins er því aðallega íslensk börn, eða erlend börn á Íslandi, sem hafa ekki náð fullum tökum á málkerfinu.

Liggur nú auðvitað í augum uppi að kaupendahópurinn inniheldur einkum þá sem hafa ákveðið að eignast barn eða lent í því, gert þau mistök. Hópur sá þarf því að gera sitt til að barnið atarna verði síður nauðgari, lögfræðingur eða lögfræðynja, kaþólskur prestur, sem er eiginlega það sama og nauðgari, fatafella, portkona eða portkarl, bankamaður eða bankakona, Gunnar Bragi eða Anna Kolbrún Árnadóttir, múslimi eða múslima, dýraníðingur eða dýraníða, grænmetisæta eða grænmetisétari, virk eða virkur í athugasemdum á samfélagsmiðlum og svo framvegis.

Mikil er ábyrgð foreldranna. Barnið kemur í heiminn sem tabula rasa, eða því sem næst. Að sjálfsögðu skiptir máli hvar börnin í heiminn koma, það er munur á því að hafa möguleikann á barnasundi og að þurfa að synda í þveiti og saur líkt og örugglega einhver ógæfusamari börnin þurfa að gera að ógleymdum þeim sem fá krabbamein. En það er önnur saga.

Alltént voru öll börn einhvern tímann sæt og allrar elsku verð, buðu upp á góða möguleika en síðan varð útkoman einhverra hluta vegna Josef Mengele, Margaret Thatcher eða Öku-Ási. Sennilega er best að vera ekkert að standa í barnfæðingum í guðlausum heimi eða þá heimi þar sem of mikið er af árans beininu. Nóg er af mannskepnunni og alger óþarfi að bæta í hópinn. Næsta víst bíður heimurinn ekki í ofvæni eftir næsta íslenska barni eða næsta barni yfirhöfuð. Hvað um það.

Breytum nú um stíl tökum upp aðra persónu eintölu og ávörpum þann, þá, það (hvernig er ábendingarfornafnið sá í transi? Skal nota hvorugkyn? Kannski þán eða þún?), þau, þær og þá sem eiga afkvæmi eða hafa í hyggju að redda sér einu stykki. Stykki sem lítur dagsins ljós sem fáviti, vanviti eður óviti. Barnið, þetta elsku litla helvítis krútt og ástmögur allra, sérstaklega Jimmy Savile, fæðist ekki einu sinni sem hálfviti. Foreldranna er að troða einhverju viti í vanvita kollinn. Auðvitað koma fleiri við sögu í þeirri viðleitni en hér verður einblínt á þig sem foreldri eða þig sem hefir slíkt hlutskipti í hyggju.

Þú vilt vitanlega gera sem mest svo barnið nái tökum á tungumáli þínu sem hér er augljóslega íslenska nema þú sért þýskur álfariðill sem færð standpínu eða láfublotnar við það eitt að sjá íslenskan mosa, hvað þá að heyra og lesa íslensku (þá hefir þú sennilega lokið þér af hér og nú). En það er önnur saga.

Barnið þitt kemur í heiminn, óskrifað blað. Það er lítið og varnarlaust. Það vex og lærir hitt, lærir þetta. Það lærir að tala, eða það tileinkar sér mál. Það hefir nefnilega búnað í kollinum sem hjálpar því við að tileinka sér mál. Það kemst í tæri við mál, heilinn vinnur úr því og útkoman verður móðurmál þess.

Svo segir sagan að því meira sem þú talar við barnið, því betri málnotandi verður það. Er því augljóst að þegar kemur að barnabókmenntum er auðveldra að koma auga á hagnýtan tilgang. Markmið þitt hlýtur, leynt og ljóst, að vera að gera blessað barnið að bærilegum málnotanda svo það megi í framtíðinni tjá sig á sómasamlegan hátt á öllum Klaustur börum landsins eða heimsins. Þar að auki er ekki slæmt fyrir þig að leitast við að auka málskilning og málþroska barnsins. Til dæmis til að skilja að nei, þýðir nei og að nauðgun með tjaldhæl finnist mörgum ekki fyndin. Á þetta við allt máltökuskeiðið til kynþroskaaldurs, eða um það leyti þegar búast má við að byrjað verði að láta óviðurkvæmileg orð falla um barnið í ljósi kynferðis þess.

Spurningin hér snýst um hvaða tegund bókmennta stuðli best að þessu, að barnið þitt tileinki sér mál sem best. Spurningin er og hvort einhverju máli skipti hvað lesið sé fyrir það. Ólíklegt er jú að barnið þitt komi til með að muna mikið af því sem þú lest fyrir það. Mætti því ekki alveg eins lesa IKEA-bæklinginn fyrir barnið? Þar eru og fallegar myndir sem tala má um og lýsa. Bæklingurinn gerir barninu auðvitað ekki ljóst að halda verður uppi hagvexti en gæti engu að síður stuðlað að því að barnið muni gera það í framtíðinni, verði góður og gegn neytandi. En það er líka önnur saga.

Ganga verður út frá því að flestir sem eiga börn eða ætla sér að eignast slíkt vilji gera sitt besta í uppeldinu. Að augnamiðið sé að barnið verði ekki blótandi alþingismaður eða -kona heldur bara nokkuð vandaður einstaklingur. Ganga skal einnig út frá því að bækur séu almennt af hinu góðu, að fróðleik sem er miðlað í gegnum þær eða á annan hátt sé gott mál. Að sjálfsögðu skiptir máli hvernig miðlað er. Það má alveg lesa Mein Kampf fyrir börn að því gefnu að barninu verði kennt að mannhatur það sem þar má finna sé ekki „kúl“

Hlutur foreldranna er því stór. Má heimfæra það upp á verkið sem hér á víst að fjalla um. Bókin um hljóðin heitir bókin ef vera skyldi að það hafi gleymst. Bókin atarna inniheldur ekki mikið lesmál. Uppsetningin er þannig að á vinstri síðu er stuttur texti og á þeirri hægri er mynd sem samsamar textanum. Myndirnar eru barnalegar að því leytinu til að þær gætu allteins verið teiknaðar af hæfileikaríku barni. Þær eru því ekki „fullkomnar“ og kannski hálf óhlutbundnar. Ætti því barnið að geta samsamað sig myndunum. Titill verks gefur svo innihaldið til kynna. Also hljóðgervingar. Líkt er eftir hljóðum dýra, líkt er eftir hljóðum hljóðfæra, líkt er eftir hljóðum farartækja, líkt er eftir vatni þegar það er drukkið og fleira í þeim dúr. Aukinheldur má finna texta við myndir sem bjóða upp á spuna þess sem les, og barnsins sem lesið er fyrir.

Hér reynir á samstarf til að gera megi lestrarupplifunina sem skemmtilegasta fyrir báða (alla) aðila. Allajafna reynir, allavega fyrst um sinn, meira á leikhæfileika þess sem les en þess sem hlustar en síðar verður drenghnokkinn, stúlkuhnátan eða (…) að þátttakanda og líkir eftir hljóðunum, oft á leikrænan hátt, ekkert síður en sá sem les. Til að gera langa sögu stutta er þetta verk ágætlega til þess fallið að stuðla að skemmtilegri lestrarupplifun með þeim yngstu. Svona fyrst verið er að standa í því á annað borð að fjölga heiminum. Sennilega er það betur til þess fallið en IKEA-bæklingur. Bókin mun örugglega leggja sitt af mörkum til að auka málþroska, verður einn hlekkur í þeirri keðju. En hún mun líkast til ekki ein og sér stuðla að því að skapa fróman, guðhræddan einstakling, vænan við menn og málleysingja í orðum og gjörðum …